Dank zij de elektriciteit in het dorp kunnen we nu ook beginnen met de naailessen. Breien en haken gebeurde al, hier onder leiding van Elisabeth, de leerkracht:
Maar nu komt een kleermaker uit de stad één dag in de week over de zandweg naar het dorp om de kinderen te leren klaren maken en repareren: Dus stikken langs de lijntjes van ruitjespapier:
En na de les blijft natuurlijk het papier over:
Het opruimen ervan is natuurlijk werk voor … de vrouwen!
En het is duidelijk: er wordt geleerd. Dit is een belangrijke nieuwe stap in de ontwikkeling van het dorp!
Eerder schreef Willie over zijn januari-bezoek aan het dorp Tioïna (=Touena = Touana) – dat zo’n 15 km van Fintiguila ligt eveneens aan de Bani, een bijrivier van de Niger, de levensader van Mali, die doorheen het hele land en ook langs Segou stroomt. Tioïna is aanzienlijk groter dan Fintiguila – zeker 3x zo groot en het is ook een vissersdorp.
Toch lijkt het of de vrouwen er meer initiatief nemen: ze hebben zich goed georganiseerd en hebben in de loop van het jaar flink wat gespaard voor een ijzeren draadomheining, die moet beletten dat rondlopend vee in tijden van toenemende droogte hun moestuintjes plundert. Dat was onder meer vorig jaar het geval.
Traditioneel bouwen mannen en vrouwen een dichte omheining van doornige takken om het vee weg te houden … maar uiteraard belet geen enkele omheining de doorgang aan een kudde uitgedroogde en uitgehongerde koeien, schapen of geiten. Een ijzeren afrastering zou dat wel moeten kunnen.
Die moet dan wel stevig in de grond worden geheid, dit keer eens een werk voor de mannen:
Uiteraard mogen wij intussen meebetalen aan die ijzeren omheining… Toch is dit een mooie deal geworden: voor het eerst was er zoiets als een verdeelsleutel, waarbij de vrouwen het voortouw namen en ruim 1/3 van de totale kosten op zich namen, de mannen gaven een habbekrats, maar de nieuwe ‘Association’ van Souleymane kwam in actie en deed een flinke duit in het zakje, wat erop neerkwam dat Mali-ka-di nog steeds ruim de helft van de kosten moest betalen – maar tenminste niet het volledige bedrag!
En intussen staat het hekken er: zopas ontvingen we de foto’s:
Maar… intussen waren er andere krachten actief… Heel jammer voor iedereen, maar kort daarop gingen vier leerkrachten in staking, omdat ze niet akkoord waren met het hen eerder aangeboden contract!… Erger nog, ze maakten er een rechtszaak van. Gelukkig is dat conflict intussen opgelost in het voordeel van onze partner Souleymane, die een zeer bekwame advocaat had aangesproken, zodat de klagers uiteindelijk in het ongelijk zijn gesteld en zelfs een kleine schadevergoeding moeten betalen: ze hebben immers schade berokkend aan de leerlingen van onze school, door midden in het schooljaar hun onderwijs te onderbreken. Twee van de vier stakende leerkrachten zijn dan wel onmiddellijk vervangen, maar uiteraard was dit een stevige hap uit het vertrouwen dat de leerlingen in hun school hadden….
Gelukkig heeft Souleymane nagenoeg tegelijkertijd het initiatief genomen om een schoolbestuur samen te stellen, bestaande uit 20 personen, de helft vrouwen en de helft mannen, met ieder een specifieke verantwoordelijkheid! Daarbij valt op dat mannen de traditionele ‘honneurs’ waarnemen en vrouwen de meer praktische organisatie. Coördinator is ons schoolhoofd, en verder is er een mannelijke voorzitter en vrouwelijke ondervoorzitster, maar staat een man in voor ‘conflictbeheersing’, is er een mannelijke woordvoerder, maar is een vrouw bevoegd voor de toekomstige productverkoop van de school! Het is immers de bedoeling dat de school hoe langer hoe meer op eigen benen staat – dus dat de producten die in de school worden vervaardigd ook worden verkocht op de plaatselijke markt, en dat de opbrengst daarvan naar deelaspecten van de school gaat (onderhoud van de gebouwen, aankoop van boeken, materiaal voor de praktijkoefeningen, enz…). Ook een deel van de lonen van de leerkrachten, die nog steeds door Mali-ka-di worden betaald, zouden in de toekomst daarmee kunnen worden betaald. Kortom… de hemel oogde blauwer dan blauw!
Uiteindelijk was de opbrengst van de aardappeloogst niet zo hoog als we gehoopt hadden: 1,5 ton/ha. Dat blijkt redelijk te zijn voor de eerste oogst van een eerder nooit bewerkte grond.
Op 29 maart werd het nieuwe projectatelier ingehuldigd: een ruimte van 20 x 10m met een betonnen dak waarop de 100 zonnepanelen dienen geplaatst voor de levering van stroom aan de praktijkklassen, waar kinderen leren naaien en borduren op elektrisch aangedreven naaimachines. Die stroom moet ook dienen voor de verlichting van een klas waar ’s avonds huiswerk kan worden gemaakt (het is hier het hele jaar donker vanaf 18u) en waar een kleine bibliotheek kan worden onder gebracht.
En natuurlijk moest dit nieuwe gebouw feestelijk worden ingehuldigd:
Naast een vertegenwoordiger van het departement onderwijs was ook de burgemeester aanwezig van het naburige dorp, waar Fintiguila deel van uitmaakt.
Er werd niet alleen gespeecht, er was ook een klein optreden van de groep Ben-ka-di uit Segou, die prachtige klassieke muziek vertolkt op een kora (een snaarinstrument te vergelijken met onze harp) een djembe (gemaakt van een kalebas) terwijl de zanger meestal een zeer weemoedig lied zingt – in dit geval zal dit een feestlied geweest om de lof te prijzen van de school en het dorp…
Kortom, een heuglijk moment! Alleen valt telkens opnieuw op hoe mannen zich de beste plaatsen toe-eigenen in de zaal – op de stoelen op de eerste rijen, hoe jonge mannen zich daarachter staande houden – ook buiten onder een tentzeil, en… hoe tenslotte de vrouwen buiten in de volle zon de ceremonie mogen bijwonen! En dat alles onder het mom dat vrouwen de mannen niet mogen ‘afleiden’ van hun taak!
De leerlingen van de 6de klas leren nu ecologische landbouw, waaronder ook de aanplant van nieuwe groenten, die zij traditioneel niet eten. Hier enkele foto’s van de aanplant van het grote aardappelveld.
Hier de leerlingen aan het werk.
De eerste oogst lijkt intussen geslaagd te zijn en de karbonkels van aardappelen worden in de stad verkocht. De opbrengst gaat naar de kas van de school. Bedoeling is dat door deze ontwikkeling het dorp geleidelijk aan de financiering van de school (inclusief salaris van de leerkrachten) gaat overnemen.
Belangrijkste nieuws: Souleymane heeft een nieuwe structuur voor de werking van het project ter plaatse uitgedacht. Zijn uithangbord is daardoor ook veranderd:
En natuurlijk past een foto van de samenwerking met zijn nieuwe atelier daarbij:
Laatste dingen geregeld: tafelloper in raffia, papieren voor v.z.w.
Souleymane rijdt mee naar Bamako. 100 km daarvoor autopech: water in de koeling begint te koken. Stoppen. Motorkap open, veel waterdamp. Mijn fles water moet eraan geloven, van een geparkeerde vrachtwagen krijgen we nog een fles. Maar 3 kwartier wachten tot water enigszins is afgekoeld. Daarna tegen 40-50 km/u verder. Waardoor we in de spits van Bamako terecht komen. Het lijkt vaak zo alsof je in een mistbank rijdt – maar het is gewoon een wolk van pollutie!…
Uiteindelijk om 20 u op de luchthaven. Koffercontrole werkt nog niet. Half uur in de rij. Verder wachten tot 02.35 u. Maar: nergens eten of (erger) drinken – is van vanmiddag geleden…
Maar van Aminata hoor ik van een vreselijk ongeluk: een eind voor Bamako is de bus uit Gao – Segou naar de hoofdstad frontaal op een vrachtwagen gereden: 14 doden, 25 gewonden. Als Souleymane me niet naar Bamako had gebracht, had ik op die bus kunnen zitten.
Het is nog donker wanneer we vertrekken, en Aminata zou de bus van 6 uur naar nemen, maar de chauffeur was daarover heel verwonderd: “je n’étais pas au courant”, terwijl we zijn compagnon dat de avond voordien duidelijk hadden meegedeeld. Dus we zijn al vrijwel uit de stad wanneer Aminata merkt dat we al lang aan de bushalte hadden moeten zijn. Rechtsomkeer, en geen probleem – ze haalt de bus nog. Koen en ik verder naar het dorp, waar we om 6.45 u al aankomen. Nog geen beweging te zien – dus wandelen we maar even naar de rivier, waar we de prachtige zonsopgang boven de Bani bewonderen.
7.45 u komt Chaka op zijn brommer uit Segou aangestoven, en onderweg naar het schooltje treffen we Oumou met een nieuwe baby. Kadidja staat klaar om op het veld te gaan werken, en Mawa treffen we eveneens … met een nieuwe baby.
Er is wel een verschil in stijl: vroeger stonden de kinderen al om 7.30 u te trappelen om naar school te komen, nu is het al even na 8 u, ze zouden al in de klas moeten zitten, maar er zijn nog bijna geen kinderen. Maar dat verschil in stijl wordt duidelijk veroorzaakt door de leerkrachten: ook die maken geen aanstalten om aan de slag te gaan, er wordt een beetje gepalaverd, heel gemoedelijk, maar langzaam aan is kennelijk de boodschap. Er worden ook foto’s genomen van het nieuwe team van leerkrachten, met (vlnr) Oumou, Chaka, Oumar (nieuwe leraar Frans), Ouhoun (nieuwe leraar N’Go), Daouda en Moussa zittend. Uiteindelijk is het 8.45 u wanneer we in de klas zijn – iets waar wij westerlingen ons natuurlijk aan ergeren: school moet op tijd beginnen! Tja, maar omgaan met tijd verschilt nogal.
We bezoeken om te beginnen de eerste klas, waar Oumar les geeft, hoofdzakelijk dagen van de week, maanden van het jaar, etc. En het is weer opvallend hoe ongelooflijk enthousiast de kinderen mee doet. Oumar slaagt er duidelijk in om hen te motiveren. Dit kleine filmpje op Youtube geeft een goed beeld van de werksfeer in de klas.
In het 2de leerjaar, waar Moussa Arabisch geeft, wordt er samen met de kinderen gezongen. Fijne sfeer!
in de 3de klas geeft Daouda N’Go: ik had de indruk dat hij niet erg geïnteresseerd was, vroeg me zelfs af of hij misschien ziek was (palu?). Verontrustender vond ik zelf het gegeven dat er precies dezelfde oefeningen werden gemaakt als 2 jaar geleden in het eerste leerjaar. Maar over het onderwijs van het N’Go komen we dadelijk nog te spreken .
Het is PAUZE, en de kinderen verdwijnen grotendeels naar huis: de toiletten van enkele jaren geleden blijken verdwenen, dus moet iedereen naar huis. Waarom die toiletten geen dienst meer doen? Misschien waren ze vol, maar waarom dan geen nieuwe gemaakt. Naar het einde van de pauze komen de kinderen geleidelijk weer terug naar het plein. Koen is een geboren (scouts)leider en doet allerlei turnoefeningen met een 60-tal kinderen, die LAAIEND enthousiast zijn.
Het zou goed zijn wanneer we die spel-elementen opnieuw zouden kunnen activeren. Ik ben er zelf een beetje mee schuld aan, omdat ik niet gezorgd heb voor nieuwe input met andere oefeningen en spel-elementen. Maar Daouda leek weinig gemotiveerd om het nog te doen. Dat was een indruk die ik van de leerkrachten een beetje in het algemeen kreeg: dat ze het zich makkelijker maakten dan enkele jaren geleden. Meer een beetje zoals de leerkrachten op de staatsscholen. Maar goed, het gros van de leerkrachten bij ons in Europa blaakt waarschijnlijk ook niet van enthousiasme. Mochten we met een schooltje in Touena beginnen, dan wil ik dit wel opnieuw opstarten.
In de 4de klas doet Oumou Frans lezen en rekenen. Dat Frans blijft een ernstig probleem. De leerlingen leren eigenlijk alleen maar zinnetjes van het bord lezen – die ze natuurlijk al gauw uit hun hoofd kennen. (Er wordt ook weinig aandacht aan uitspraak besteed – vaak konden we zelfs niet verstaan wat gelezen werd.) Het dieper liggende probleem is een ernstig gebrek aan didactiek. De cursus methodiek die Souleymane enkele jaren geleden heeft georganiseerd met de directeur van de Mission Catholique heeft weinig aan het probleem veranderd. Eigenlijk wordt er helemaal geen Frans geleerd – alleen maar dingetjes van buiten opzeggen. Souleymane bleek zich een jaar geleden wel bewust van het probleem, en heeft toen enkele wenken gegeven – ik heb het er uitvoeriger met Chaka over gehad, maar de boodschap komt kennelijk niet over: de kern van hun opvoedingsmethode blijft toch grotendeels steken in het ‘opzeggen’ van dingetjes. Ik had nochtans de uitstekende materialen van Leraars Zonder Grenzen bezorgd, maar ze zijn nog steeds niet aan de leerkrachten bezorgd. Dat zijn stuk voor stuk lessen die gericht zijn op het praktisch gebruiken van het Frans in dialoog-situaties. Maar Souleymane verzette er zich in een gesprek tegen. Zogezegd omdat dit geen ‘Afrikaanse’ methode was. Wat de vermoedens bevestigt dat ook de mogelijkheid ontbreekt om op een aangepastere manier het onderwijs te geven.
Het rekenen in de klas van Oumou ging veel beter: vooral praktische oefeningen zoals deze. Leerlingen moesten het antwoord op hun lei opschrijven en in de lucht steken, waarna Oumou rond ging om te controleren. Het filmpje laat zien dat er toch al behoorlijke rekensommen worden gemaakt. (Sorry dat ik de camera niet stiller heb gehouden.)
Maar het ernstigste probleem bleek in de 5de klas. De nieuwe leraar N’Go, Ouhoun, gaf ons, geholpen door Chaka, een heel uur een uitleg over waar het N’Go schrift vandaan kwam, en hoe belangrijk dat was voor Afrika. Ook hier bleek weer hoe een soort Afrikaanse ideologie verandering blokkeert. De leerlingen vielen er bijna bij in slaap, en ikzelf ook! Tot er een meisje binnen komt met een ernstig bloedende hand. Ze had zich behoorlijk gekwetst bij het werken op het veld. Dus ik met haar op zoek naar de medische dingen die we eergisteren aan het dorpshoofd hadden gegeven. Door taalproblemen duurde het een hele tijd voor we die tas hadden gevonden. En bovendien vond ik er geen schaar in, waardoor je het verband bijna niet kon knippen. (En met een zakmes ging dat niet makkelijk.) Ik heb het meisje (6de klas, dus al een jonge dame) mee naar de klas genomen en dan maar een beetje uitgelegd wat je in dat geval moet doen: vooral ontsmetten met Iso-betadine (we hebben een behoorlijke hoeveelheid achtergelaten) en dan verbinden en regelmatig (liefst elke dag) het ontsmettingsmiddel en het verband verversen. Wie weet was dat nuttig, maar inmiddels merkte ik dat er bij Koen een behoorlijke spanning was ontstaan over dat N’Go onderwijs. Hij hield het weliswaar zeer diplomatisch, maar Ouhoun wond er zich wel wat over op. En het was ook duidelijk dat Koen het nut van dit soort schrift absoluut niet inzag. Terecht, natuurlijk. Later zei hij: “de kinderen worden hier het slachtoffer gemaakt van de dromen van een paar volwassenen.” Heel juiste analyse. Ouhoun deed toen nog een poging om ons wat boeken in het N’Go te tonen.
Maar dat waren er slechts een paar, en m.i. niet van hoge kwaliteit – maar boeken zijn sowieso zeldzaam hier. Kijk ook naar de houding van verveling van sommige leerlingen.
Met Chaka naar het veld, waar de leerlingen van 6de klas les kregen over aanplanten. De lesgever was Idrissa Djire, die vorig jaar de vorming in het Centre Songhaï in Portonovo (in Benin) heeft gevolgd.
Er werd duidelijk systematisch gewerkt bij het aanplanten van de aardappelen. Chaka gaf de kinderen (de meeste al groot) de kans om ons vragen te stellen. Veel kwamen er niet, maar een ouder meisje beklaagde zich erover dat ze elke dag zo lang gierst moest stampen, en dat ze daar zo ontzettend moe van was. Het was een aanleiding voor ons om toch ernstig werk te maken van de aanschaf van een gierstmolen voor de vrouwen.
Twee kleine meisjes roepen me de hele tijd van de zijkant van het atelier. Ze toont me haar onderbeen: een uitstulpsel met dikke korst. In de lies-streek heeft ze sterk gezwollen klieren, en dat blijkt ook pijn te doen. Ik weet niet hoe ik er iets over kan zeggen. En zelfs als ik het zou kunnen, zou ik ook niets kunnen doen om haar te helpen. Hartverscheurend, net als een jongen van een jaar of 16, ziet er vreselijk ziek uit. Chaka vertaalt zijn symptomen. Duidelijk: billharziose – dat blijkt wanneer hij het rapport van een medische controle laat zien. Want hij was in het ziekenhuis, heeft ook medicatie gekregen, maar dat heeft kennelijk niet geholpen. Maar er zijn allerlei secundaire complicaties mogelijk bij billharziose, zoals blaaskanker, dingen waar ik verder niets van af weet. Schrijnend, al die vreselijke medische problemen.
Op de terugweg nog wat zand meegenomen, in de hoop dat er eitjes van de roeipootkreeftjes in zitten. In het hotel om 17 u, en dan blijkt dat Ali er al zat van 6 u ’s ochtends tot 15 u, om op mij te wachten. Er is later een briefje aan de receptie van Ali, met zijn tel.nr. Midden in de nacht belt hij. Ik vraag hem morgen om 10 u langs te komen.
Het wordt een rustige dag in Segou, want pas morgen gaan Koen en ik weer naar Fintiguila. Eerst brengen we een uitgebreid bezoek aan het atelier van Souleymane, waar Aminata en Souleymane aan het werk worden gezet … ze mogen meteen aan de slag om zelf een bogolan te maken.
Ik maak van de gelegenheid gebruik om foto’s te nemen van de naaimachines die WERELD MISSIE HULP geschonken heeft. De onderstellen staan in het atelier, maar de machines zelf zijn voorlopig opgeborgen in een kast. Voorlopig, want ze moeten nog op transport naar het dorp waar ze pas over enkele weken veilig kunnen worden opgeborgen in het nieuwe atelier. Er is ook nog geen elektriciteit in het dorp, maar we werken op dit moment hard om de zonnepanelen die ons geschonken zijn door een kunstmecenas naar Mali te verschepen. Voor de foto worden de machines even uit de kast genomen, waar ze even letterlijk aan de voeten van onze Souleymane worden gedep0neerd.
Ik maak tevens foto’s van de boeken die ons geschonken werden door de Nederlandse stichting READ TO GROW. Ze zijn veilig opgeborgen in een houten koffer, tevens in afwachting van het transport naar het dorp.
Daar zullen ze tevens worden bewaard in het nieuwe atelier. Daar moet echter nog wel een kast in cement worden ingebouwd, om te verhinderen dat de boeken anders worden opgegeten door de termieten – die lusten héél graag Franse boeken!….
’s Middags tref ik Elisabeth, onze leerkracht breien, en spreek ook meteen af met Monique, hier samen op de foto in de “Paillotte” van Hotel Vue de l’Esplanade.
Elisabeth meldt een probleem, namelijk een gebrek aan breinaalden en breiwol. (Er blijkt een tekort aan dit soort dingen te zijn in Segou, misschien ook elders in Mali.) We kunnen haar inmiddels gerust stellen, want we hebben gisteren twee hele grote tassen met priemen en wol aan de chef de village be http://www.papillonreizen.com/nl/) gaat het in verhouding goed, en ook voor tochten op de Niger met de pinasse is er redelijke belangstelling: hier een groepje toeristen dat net is afgevaren.
Een bezoek aan Harouna kon natuurlijk niet uitblijven. Hier pronkt met zowel zijn oude driewieler (hij is een polio-slachtoffer) alsook …
met een gloednieuwe gemotoriseerde! Een geschenk van de president, zoals hij mij uitlegt. Ja, die had bij zijn bezoek aan Segou gezegd dat rolstoelgebruikers een aanvraag konden indienen, en dat hij die zou honoreren. Je ziet hoe Harouna glundert met zijn nieuwe aanwinst.
Tenslotte breng ik ook nog een bezoek aan Papou, de broer van Gaoussou, die ons helpt met het transport naar Mali. Hier de trotse Papou vóór het heuse “Autoparc d’Anvers”, met zelfs het telefoonnummer in België erbij!
Een gelukkig Nieuwjaar iedereen. En op deze eerste dag van dit jaar al bezoeken we Fintiguila.
Dit keer zijn wij zelf in gebreke gebleven: gisteravond geen inkopen gedaan, dus moet het nu gebeuren: brood, bananen, conserven, water, … Uiteindelijk is het half tien voor we op de piste zijn. Goed geëquipeerd met tentjes en materiaal om de nacht in het dorp door te brengen. Maar de weg ligt er heel goed bij. Nadie rijdt weer, en dat is een geruststelling.
Maar dan slaat een ander stukje nieuws in als een mokerslag: vrijdagmiddag heeft IBK, de president, op de televisie aangekondigd dat maandag, dus morgen, een nationale feestdag is… Stel je voor dat premier Michel op een vrijdag laat weten dat de maandag daarop iedereen vrij heeft, want dat hij die dag tot een feestdag uitroept! Maar dat heeft ernstige gevolgen voor onze uitstap: het betekent dat de leerkrachten geen les geven (sommigen wonen nog in Segou), en dat er dus ook geen leerlingen in de klassen zullen zijn. Terwijl DAT juist de bedoeling van ons bezoek was – de kinderen aan het werk te zien op school!… Maar niets aan te doen: we moeten er het best mogelijke van maken.
Onderweg enkele grotere plassen! Die gaan Koen en ik weer te lijf met ons schepnetje! Maar alweer zonder resultaat. Tja. Johan mailt de volgende dag: “Het leven van een bioloog is spannend en hard, Willie J.”
Even voorbij Samané, het laatste dorp, rijden we door ‘de kathedraal van baobabs’
en daar moeten Koen en Aminata toch foto’s van nemen…
Dus vóór de middag zijn we in Fintiguila. We bekijken even de school: indrukwekkend wat Souleymane de laatste maanden heeft klaar gekregen: 2 volledig nieuwe klaslokalen (voor het 5de en 6de leerjaar):
Er waren zelfs twee (nieuwe) leerlingen aanwezig:
En ze letten warempel ook goed op ook!
Aan het atelier wordt nog volop gewerkt: het dak wordt gemaakt, en de elektriciteit geïnstalleerd (voor wanneer de zonnepanelen komen). De ruimte binnen is heel groot:
er is plaats voor 3 groepen leerlingen die praktijk lessen volgen: schrijnwerkerij, kleermakerij en electro-mechanica. (Landbouw heeft natuurlijk geen atelier nodig.) Alle nieuwe gebouwen zijn opgetrokken in ‘banco stabilisé’:
stenen van leem die verstevigd zijn, zodat ze beter tegen de windomstandigheden bestand zijn, maar toch een veel betere isolatie tegen de hitte vormen dan een gebouw in cement.
Momenteel wordt het dak nog ondersteund, maar intussen (20 januari) is het dak klaar!
Buiten zijn de mannen van het dorp bezig specie te maken voor het dak. Drahmane, de zoon van het dorpshoofd, laat zich niet onbetuigd. In ieder geval behoorlijk zwaar werk. En Souleymane maakt normaal gesproken ook zijn handen vuil. Vandaag houdt hij zich hoofdzakelijk bezig met het geven van instructies.
Minder goed ziet het oude gebouw er uit. Dit was waarmee we in 2011 zijn begonnen: helemaal in leem-architectuur, met binnen in een gewelfd plafond (wat veel beter is als temperatuur-isolatie), gebouwd door metsers uit Burkina Faso. Alleen: leem architectuur vereist onderhoud – en dat woord (ónderhoud’ blijkt niet te bestaan in het Bamanan!) Dus ziet het er heel belabberd uit:
Als er niets aan gedaan wordt, stort het vroeg of laat in. Hopelijk zijn er dan geen kinderen aanwezig. Het gebouwtje is een pareltje om trots op te zijn, en het wordt nog steeds gebruikt voor het 1ste en 2de leerjaar
Maar als er niets aan het onderhoud gedaan wordt, zal het verder verloederen, net zoals de moskee.
Naar de dorpschef. Die blijkt nooit te verouderen. De geschenken worden uitgepakt en toegelicht, Souleymane en Nadie vertalen. En natuurlijk heeft Mawa weer een nieuwe baby – elk jaar één.
En Souleymane mag hem even vasthouden:
Meerdere huizen in het dorp hebben versieringen op hun buitenmuur, iets wat 5 jaar geleden onvoorstelbaar was!
Maar de moskee is er nog even erg aan toe – wat zonde, want het is best een mooi gebouw
Het contrast met het onderhoud van de eigen huizen is groot. Vermoedelijk is ‘onderhoud’ speciaal ontoepasselijk op openbare gebouwen…
Op weg naar de tuinen:
De ***citern van de watertoren is nog steeds niet terug, maar Souleymane is wel van plan om hem te repareren.
Op het veld worden we rondgeleid door Souleymane. Om te beginnen worden takken en bladeren gebruikt om de prille plantjes tegen de heetste zon te weren:
Er wordt goed geïrrigeerd (met water dat door een pomp in de rivier wordt geleverd)
Verder is er een omheining gemaakt waarbinnen plantjes (voor kool en tomaten) kunnen opschieten vóór ze uitgeplant worden:
We wandelen met ons groepje, samen met enkele kinderen (onder andere Nana, met zwarte hoofddoek) naar de rivier. Onderweg komt een kudde zeboe-koeien drinken aan een plas.
Koen en ik grijpen natuurlijk naar ons schepnetje, we zien allerlei kleine beestjes, en nemen die mee in een pekel-oplossing. (Het blijken achteraf slechts – heel voorspelbare – waterwantsen te zijn….)
Pieter Brueghel is hier langs geweest: in Luilekkerland. Want zo is het allemaal begonnen: Souleymane kwam hier zo’n kleine 10 jaar geleden af en toe met zijn gezin op weekend aan de kant van de rivier. Zo leerde hij het dorp en de zoon van de chef kennen, van het een van het ander, Souleymane wou iets doen voor het dorp en vroeg aan de ‘chef de village’ wat hij kon geven. Het antwoord van de oude, wijze hoofd: “Een school voor onze kinderen.”
En Nadie en Aminata doen mee!
En ook Nana en de andere kinderen:
Iets verderop wassen twee jongetjes een ram in de rivier:
Een veel beter beeld van het gebeuren biedt het volgende filmpje:
Heel mooi en paradijselijk. Maar niemand beseft het gevaar dat in het water schuilt. Zoals we overmorgen zullen zien, ligt bilharziose op de loer (zie: https://nl.wikipedia.org/wiki/Schistosomiasis). NIET in water gaan in de tropen, is de boodschap!
Terwijl enkele Peulh herders een grote kudde koeien naar de rivier drijven.
Ook hier geeft het filmpje dat op dit moment gedraaid werd een betere indruk:
Terug in het dorp valt Koen voor deze super ouderwetse fiets: het is duidelijk verliefdheid op het eerste gezicht!
Even langs de vroegere ‘leider van het oudercomité’ (tja, zo zouden wij het noemen): ongeletterd, kent geen Frans, maar was altijd op school aanwezig en bood steeds zijn diensten aan. Als er iets overlegd diende te worden, was hij de aanspreekpartner. Hij lag nu op een mat, zag er niet goed uit, is duidelijk ziek – maar we weten niet wat. Vreselijk om te zien hoe snel mensen hier aftakelen wanneer ze eenmaal ernstig ziek worden….
Zo ook op de terugweg: vóór Segou stoppen we nog even in een dorp waar een tante van Nadie woont: haar man is zwaar ziek. Ik praat even met hem, maar het gaat al héél snel mijn Bamanan-kennis te boven. En ik denk dat hij ook blind was.
Een typische waterput in het dorp – natuurlijk is hygiëne hier ver te zoeken.
