Van klank kun je normaal niet echt een beeld maken. Toch zou je deze rubriek moeten beginnen met een zwart vierkant:

Zo ziet het hier ‘s nachts uit (als de maan niet schijnt). Alles is in diepe slaap gedompeld en de inktzwarte nacht omhult je met zijn zwarte handschoenen. Je denkt dat dit nog een hele tijd kan doorgaan, maar dan gebeurt er iets. Wanneer precies is ons nog niet zo duidelijk: volgens Mimi is het rond 4 u., volgens mij eerder rond halfzes ‘s ochtends. Maar ineens ontstaat uit dit zwarte gat een nieuw heelal. Een echte ‘big bang’. Wat is er aan de hand? Het is het eerste gebed van de moslims. Iemand zit heel ongeduldig op dat gebed te wachten en daarom moet er massaal ruchtbaarheid aan worden gegeven. Er is hier slechts één moskeetje iets verder in de straat en de versterking die ze daar voor het gebed gebruiken is zeer bescheiden. Maar nu, om uit het zwarte vierkant te treden, is het alsof we omgeven zijn door een dozijn moskeeën, waarvan de muezzins doen alsof hun leven ervan af hangt door op te roepen tot het gebed. Ik hou eigenlijk van de muezzin: hij geeft regelmaat en structuur aan de dag, en gezien ik hier geen horloge meer draag (indachtig het Afrikaans gezegde “Vous Européens, vous avez des montres, mais nous avons le temps”), helpt de muezzin om een beetje ordening aan te brengen in de dikke brei van Afrikaanse tijd. Alleen: een gezang tot de allerhoogste zou toch tenminste mooi moeten klinken. (En mocht je een echt prachtige Azan – morgengebed – willen horen, weliswaar uit Turkije, dan is dit wat – met zo’n muziek wil ik elke dag van mijn leven gewekt worden! Toegegeven, het is pentatonische muziek, zoals ons Gregoriaans, trouwens, en je moet je daaraan overgeven en het Wohltemperierte Klavier vergeten, maar dan gaat een wereld van muzikale schoonheid open: Azan, het islamitische morgengebed. Maar wat de muezzins hier presteren moet niet onderdoen voor wat de kosters in mijn kinderjaren presteerden: elke muzikale neiging bruusk de kop indrukken, elk esthetisch gevoel ondermijnen – OF: het juist allemaal tot verzet nopen, verzet tegen de officiële kosters.

De muezzins hier zingen niet mooi, maar hard genoeg om iedereen wakker te maken. Wel ga je na verloop van tijd verschillende stemmen herkennen, en hoe elk van de muezzins een eigen stijl heeft, soms een diepe sonore stem die het gebed slechts 1 keer zingt, soms een hoge bariton die in een gevecht met een storm-op-zee gewikkeld lijkt, een ander onverschillig maar eindeloos herhalend.

Het netto effect is in ieder geval dat nu iedereen mee gaat doen: de hanen beginnen te kraaien, de ezels te balken, de schapen te blaten. Het hele dorp staat plots in rep en roer. Lawaai. Onmogelijk om niet deel te nemen. Behalve de slapenden. Die draaien zich nog een keertje om. En waarachtig, na een half uurtje houdt de storm op en wordt alles weer heel rustig, zelfs de hanen vergeten te kraaien. Dan rond zonsopgang (rond 6 u.) is alles stil, sommige mensen komen uit hun huizen, er verschijnen de eerste kinderen op straat, maar alles is kalm.

De rest van de dag blijft alles rustig, maar vrachtwagens komen aan- en afrijden voor het zand uit de Niger, en de schapen beginnen hartstochtelijk te blaten wanneer een meisje op de hoek begint te wenen. Nu kabbelt het rumoer van gezapig en veraf tot rumoerig, vaak gevoed door grote groepen kinderen die door de straten lopen: in Mali heb je steeds met een zee aan kinderen te maken (de helft van de bevolking is jonger dan 25 jaar!). Soms heb je de indruk dat je op een boerderij in de Vlaanders bent, zo kraait en blaat het hier. Maar tijdens de zengende hitte van de middag is alles stil.

Tegen de avond aan wordt alles wat luidruchtiger: de kinderen spelen wat gevaarlijker, de volwassenen komen naar buiten. En bij zonsondergang rond 18 u, precies 12 uur na de zonsopgang (alle dagen zijn hier even lang!) roept de muezzin nog een laatste keer voor het gebed. En als je toch nog eens een doorleefd en mooi gezang uit de Islam wil horen, luister dan naar:  Voorzanger in islamitisch gebed.  De volgende uren zijn donker, echt donker, want er is hier geen straatverlichting, en wat je hoort, wordt gedempt door de duisternis. De cicaden beginnen aan hun eindeloos eentonig nachtlied, dat echter geruststelt en een intimiteit schept.

Ten minste: wanneer er geen huwelijk wordt gevierd of wanneer jongelui een feestje gaan bouwen met hun 10.000 Watt versterkers. Dan kun je je best je oordopjes instoppen want het (werkelijk idiote) lawaai duurt … precies uit eerlijke schaamte tot de oproep tot het eerste gebed….Van klank kun je normaal niet echt een beeld maken. Er zijn wel mensen zoals Nabokov (niet de minste!) die beweerden dat ze klanken konden ‘zien’ of kleuren konden ‘horen’ (synesthesie, heet dat). En er is het beroemde gedicht van Arthur Rimbaud “Voyelles”, dat voor elke Franse klinker een gezichtsindruk wekt:

 

Vowels

 

                                (Voyelles)

 

A black, E white, I red, U green, O blue: vowels

Someday I’ll talk about your secret birth-cries,

A, black velvet jacket of brilliant flies

That buzz around the stenches of the cruel,

 

Gulfs of shadow: E, candour of mists, of tents,

Lances of proud glaciers, white kings, shivers of parsley:

I, purples, bloody salivas, smiles of the lonely

With lips of anger or drunk with penitence:

 

U, waves, divine shudders of viridian seas,

Peace of pastures, cattle-filled, peace of furrows

Formed on broad studious brows by alchemy:

 

O, supreme Clarion, full of strange stridencies,

Silences crossed by worlds and by Angels:

O, the Omega, violet ray of her Eyes!

 

 

 

 

 

Toch zou je deze rubriek moeten beginnen met een zwart vierkant:

Zo ziet het hier ‘s nachts uit (als de maan niet schijnt). Alles is in diepe slaap gedompeld en de inktzwarte nacht omhult je met zijn zwarte handschoenen. Je denkt dat dit nog een hele tijd kan doorgaan, maar dan gebeurt er iets. Wanneer precies is ons nog niet zo duidelijk: volgens Mimi is het rond 4 u., volgens mij eerder rond halfzes ‘s ochtends. Maar ineens ontstaat uit dit zwarte gat een nieuw heelal. Een echte ‘big bang’. Wat is er aan de hand? Het is het eerste gebed van de moslims. Iemand zit heel ongeduldig op dat gebed te wachten en daarom moet er massaal ruchtbaarheid aan worden gegeven. Er is hier slechts één moskeetje iets verder in de straat en de versterking die ze daar voor het gebed gebruiken is zeer bescheiden. Maar nu, om uit het zwarte vierkant te treden, is het alsof we omgeven zijn door een dozijn moskeeën, waarvan de muezzins doen alsof hun leven ervan af hangt door op te roepen tot het gebed. Ik hou eigenlijk van de muezzin: hij geeft regelmaat en structuur aan de dag, en gezien ik hier geen horloge meer draag (indachtig het Afrikaans gezegde “Vous Européens, vous avez des montres, mais nous avons le temps”), helpt de muezzin om een beetje ordening aan te brengen in de dikke brei van Afrikaanse tijd. Alleen: een gezang tot de allerhoogste zou toch tenminste mooi moeten klinken. Maar wat de muezzins hier presteren moet niet onderdoen voor wat de kosters in mijn kinderjaren presteerden: elke muzikale neiging bruusk de kop indrukken, elk esthetisch gevoel ondermijnen – OF: het juist allemaal tot verzet nopen, verzet tegen de officiële kosters.

De muezzins hier zingen niet mooi, maar hard genoeg om iedereen wakker te maken. Wel ga je na verloop van tijd verschillende stemmen herkennen, en hoe elk van de muezzins een eigen stijl heeft, soms een diepe sonore stem die het gebed slechts 1 keer zingt, soms een hoge bariton die in een gevecht met een storm-op-zee gewikkeld lijkt, een ander onverschillig maar eindeloos herhalend.

Het netto effect is in ieder geval dat nu iedereen mee gaat doen: de hanen beginnen te kraaien, de ezels te balken, de schapen te blaten. Het hele dorp staat plots in rep en roer. Lawaai. Onmogelijk om niet deel te nemen. Behalve de slapenden. Die draaien zich nog een keertje om. En waarachtig, na een half uurtje houdt de storm op en wordt alles weer heel rustig, zelfs de hanen vergeten te kraaien. Dan rond zonsopgang is alles stil, sommige mensen komen uit hun huizen, er verschijnen de eerste kinderen op straat, maar alles is kalm.

De rest van de dag blijft alles rustig, maar vrachtwagens komen aan- en afrijden voor het zand uit de Niger, en de schapen beginnen hartstochtelijk te blaten wanneer een meisje op de hoek begint te wenen. Nu kabbelt het rumoer van gezapig en veraf tot rumoerig, vaak gevoed door grote groepen kinderen die door de straten lopen: in Mali heb je steeds met een zee aan kinderen te maken (de helft van de bevolking is jonger dan 25 jaar!). Soms heb je de indruk dat je op een boerderij in de Vlaanders bent, zo kraait en blaat het hier. Maar tijdens de zengende hitte van de middag is alles stil.

Tegen de avond aan wordt alles wat luidruchtiger: de kinderen spelen wat gevaarlijker, de volwassenen komen naar buiten. En bij zonsondergang rond 19 u, precies 12 uur na de zonsopgang (alle dagen zijn hier even lang!) roept de muezzin nog een laatste keer voor het gebed. De volgende uren zijn donker, echt donker, want er is hier geen straatverlichting, en wat je hoort, wordt gedempt door de duisternis. De cicaden beginnen aan hun eindeloos eentonig nachtlied, dat echter geruststelt en een intimiteit schept.

Ten minste: wanneer er geen huwelijk wordt gevierd of wanneer jongelui een feestje gaan bouwen met hun 10.000 Watt versterkers. Dan kun je je best je oordopjes instoppen want het (werkelijk idiote) lawaai duurt … precies uit eerlijke schaamte tot de oproep tot het eerste gebed….