Het levende kussenThe living pillow
Vanochtend was ik alleen thuis met As(t)an, de jonge vrouw die hier het huishouden mee doet, een prima meid, zonder pretenties, en werkt keihard. Maar ze kent geen Frans, en onze paar woorden straat-Bambara helpen ook niet veel, dus is onze communicatie redelijk beperkt. Ik zit buiten te lezen, want er is geen stroom, dus lezen we verder in de Koran, waarover binnenkort meer op deze site. Alles is rustig.
Maar dan roept Astan me, “Viens! Viens!” (Wat ze anders nooit doet.) Ze staat op een paar meter buiten de logeerkamer aan de kant van de rivier en haar blik is naar binnen in de kamer gericht – het is duidelijk dat er iets is in de kamer waar ze angst voor heeft. Ik ga er meteen naartoe maar kan niets in de kamer onderscheiden wat abnormaal is. Dan komt ze behoedzaam naderbij en drukt even met haar vingers op het kussen. Schrikt dan terug, want het kussen herstelt zijn oorspronkelijke vorm – uit zichzelf, lijkt dus te leven!…. Ik ga naar het kussen toe en druk er ook op, het kussen vult zich weer met lucht. Ik kijk haar vragend aan, geen reactie. Ze maakt een hoofdbeweging richting kussen – misschien denkt ze dat er een beest of zo onder het kussen zit. Ik neem het kussen weg: niets. Ze doet teken: en het andere kussen? Neem ook dat weg, niets eronder! Naast het bed staat een grote metalen hutkoffer – ze doet teken of dáár misschien iets in zit? Doe de koffer open: leeg! Ze graait met haar hand om te voelen of er toch niet iets in zit. Probeer haar uit te leggen dat het de lucht is die het kussen weer vult, maar ik slaag er natuurlijk niet in om dat aan de vrouw te brengen. Ze blijft ongelovig kijken. Ik neem het kussen, druk het helemaal plat tegen mijn borst, leg het terug op het bed, wijs er met mijn vinger naar, hoe het zich weer met lucht vult. Tja, …. Ze kijkt er naar, maar de grootste angst lijkt verdwenen.
Als ik er niet was geweest, en het zou zich in haar onmiddellijke omgeving afspelen, waar ze voortdurend mee te maken had, dan bleef haar slechts één middel over: naar een fetisjeur te gaan. Die zal om te beginnen een behoorlijke som geld vragen, zo tussen de 15 en 30 Euro, wat hier een enorme som betekent. Astan zou dat zeker niet kunnen opbrengen, dus moeten lenen bij vrienden (familie heeft ze hier nauwelijks). Na betaling komt de fetisjeur allerlei gekke dingen doen, waarna hij plechtig zal declameren dat de kwade geest nu weg is uit de kamer. Maar natuurlijk zal bij de volgende schoonmaak het kussen zich weer met lucht vullen … dus moet de fetisjeur NOG een keer komen. Die zal niet doen alsof hij zijn werk vorige keer niet naar behoren heeft vervuld, nee, er moet eerst weer opnieuw worden betaald…. Daarna herhaalt zich het geheel, maar het mondt nu uit in een soort ‘gevecht’ tussen hem en het kussen, waarbij onmenselijke kreten niet uit de lucht zijn. En het zal ermee eindigen dat de fetisjeur op de grond ligt, en een paardenpoot of schaapskop in zijn armen gedrukt houdt. Die moet Astan dan verbranden, en dan is de kwade geest definitief verdwenen….
Zulke dingen kwamen bij ons natuurlijk ook voor, zo’n 100 jaar geleden (zij het waarschijnlijk met een pastoor en wijwater dan, niet met een fetisjeur), maar hier is dat nog voortdurend levend. We kunnen er een keertje om lachen, maar ik heb toch met Astan en alle anderen hier te doen, dat je zo constant in angst moet leven!This morning I was home alone with As(t)an, the young woman who helps in the household here, a fine young woman, no pretenses, and working like hell. But she doesn’t know French, and my few words of street-Bambara aren’t much help either. I am reading outside, because there is another power cut, so not much to do, except reading the Qur’an (about which more shortly on this site.) Everything is quiet.
But then, out of the blue, Astan calls me: “Willie, viens! Viens!” (Something she normally never does. She stands a few meters from the guest room at the side of the river, her gaze directed at something within the room. I run to her immediately, but cannot distinguish anything unusual in the room. Then she approaches carefully and pushes with her finger in the pillow on the bed, then recoils, because the pillow regains its original form – by itself, so it seems to have life of itself!…
I go over to the cushion and push it. And indeed it fills itself with air again. I look at her, questioningly. No reaction. She motions with her head in the direction of the pillow – maybe she thinks there is some animal beneath it, so I take away the cushion: nothing. She motions to the other cushion. I take that away as well: nothing beneath it. Besides the bed stands a large metal trunk – she indicates: maybe there is something in there? I open the trunk, which is empty – she waves her hands within to assure herself of the emptiness. I try to explain to her that it is the air that fills the cushion, but of course I fail utterly. Chances are quite high that she does not even know that there is such a thing as air. She remains skeptical, so I take the pillow and crush it completely against my breast, put it again on the bed, where, as expected, it takes on its original form. Well … she looks at it, but most of her fear seems to have disappeared.
If such a thing had happened in her own surroundings, there would have remained only one possible course of action: to call for a local sorcerer. He (there are no female ones, as far as I know) will first ask for a considerable sum of money, something between 15 and 30 Euro, a considerable amount here, and certainly one that Astan does not possess. So she will have to borrow with friends (she has hardly any family over here). After payment the sorcerer will come and perform a number of strange rituals, after which he will solemnly declare that the evil spirit has left the room.
But of course at the next cleaning round the pillow will resume its life of its own… So the sorcerer must come AGAIN to finish his work. Now he won’t act as if he did not do his work properly the very first time. No, he demands another payment… after which the whole thing is repeated, but now with considerable more dramatic scenes, probably ending in a downright ‘battle’ between the sorcerer and the pillow, whereby inhuman cries will be heard. And the end will be that the sorcerer lies on the ground, a horse’s leg or a sheep’s head firmly pressed against his chest. This Astan must then burn, then the evil spirit will be definitely be gone from the room.
Such things happened in Europe as well, of course, as recently as a 100 years ago, albeit that the sorcerer was a priest, carrying a crucifix and a bucket of holy water. But here such things are still alive. We may smile about people’s superstition here, but I pity Astan and the people here, who have to live in constant fear of living pillows.
