Segou en Touena
Zaterdag 31 december 2016
Een kleine breuk met de traditie: Souleymane is op tijd! Dus klokslag 8 u vertrekken we: Nadie (de vrouw van Souleymane) rijdt. De weg tussen Fintiguila en Touena blijkt onberijdbaar voor jeeps, dus doen we een grote omweg: eerst een stuk op de weg naar Bamako, dan linksaf een ‘piste’ naar het dorp, zo’n 40 km verder. De weg is afwisselend matig tot slecht. En afgezien van de baobab bomen een tikkeltje eentonig: overal dorre struiken: het heeft sinds september niet meer geregend. En de dorpjes onderweg zijn ook allemaal ongeveer hetzelfde, tenminste voor de doorreizende passagier.
De reden waarom we deze reis ondernemen? Het dorp vraagt Souleymane al jaren of we niet ook een project bij hen kunnen beginnen zoals in Fintiguila. We weten op dit moment nog absoluut niet of dit niet de draagkracht van onze organisatie en die van Souleymane te boven gaat. Maar gezien de ontwikkelingen in Fintiguila in een stroomversnelling lijken te komen, is het misschien denkbaar dat we onze aandacht geleidelijk op dit nieuwe dorp gaan richten. Daarvoor is vandaag een eerste kennismaking met de bewoners gepland.
Aankomst in het ons nog onbekende dorp Touena (ca. 1.200 inwoners, dus veel groter dan Fintiguila), 350 kinderen met 2 leerkrachten….
schaduwplekje zoeken voor de auto, dan worden we verwelkomd door een groepje oudere mannen, die ons na enige tijd begeleiden naar de plaats waar de bijeenkomst plaats heeft. Het ziet er allemaal heel serieus en ook een beetje plechtig uit. De raad van oudere mannen zit links, de vrouwen allemaal rechts in de schaduw van een huis. (Zo’n systematische scheiding hebben we in Fintiguila nooit gezien.) Natuurlijk de nodige statiefoto’s met de dorpshoofden – dat zijn er hier twee! Want in het dorp wonen meer dan 2 ethnische groepen, waarvan de 2 belangrijkste de Bambara (traditioneel de landbouwers), links op de foto, en de Bozo (traditioneel vissers), hier rechts op de foto.
En natuurlijk moeten de bezoekers uit België ook worden vereeuwigd:
Wij (Souleymane, Nadie, Aminata, Koen, Willie) in het midden. Souleymane opent met verwelkoming en stelt ons voor. De sfeer is ernstig. Eigenlijk is het een zitting van de ‘gemeenteraad’ die hier plaats heeft.
Centraal in de beraadslaging staat het probleem van de tuinen. Daarvoor wordt de vrouwenraad erbij geroepen.
Die tuinen liggen zo’n 100 meter van waar nu de rivier stroomt, maar in het regenseizoen treedt die buiten haar huidige oevers, waardoor de tuinen onder water lopen en de hele aanleg (en natuurlijk de oogst) verloren is. Bovendien gebeurt het dat de rivier naar het einde van het droog seizoen zo inkrimpt dat men behoorlijk ver moet gaan om water te halen. Voorgesteld wordt om de tuinen te verplaatsen naar een hoger gelegen terrein (dat beschikbaar is) en ook nooit onder loopt, maar tegelijk niet te ver van de rivier ligt. De volgende foto (natuurlijk percelen met alleen maar uien!) laat goed zien hoe breed de vlakte is tot aan het dorp: die loopt dus in het regenseizoen helemaal onder, zodat alle werk in de tuinen vergeefs is.
Het gaat hier om meer dan 300 gezinnen, dus nodig is een terrein van circa 5 hectare. Dat moet omheind worden met een stevige afrastering: anders worden alle plantjes en groenten lekker opgegeten door de rondlopende kippen, schapen, geiten, en koeien. De huidige omheining van takkenbossen voldoet niet: schapen springen over de lagere delen en ze houdt de koeien al helemaal niet tegen. Maar een degelijke omheining kost geld. De vrouwen zouden alvast geld daarvoor sparen: 2.500 CFA elk. (Iets minder dan 4 Euro – dat lijkt niet veel, maar is hier een behoorlijke som.) Eén van de vrouwen klaagt dat het niet gemakkelijk is om zo’n bedrag bijeen te schrapen. Souleymane kapt haar nogal ongeduldig af. Het is kiezen of delen, laat hij verstaan: ofwel werken we allemaal samen en krijgen we een beter leven, ofwel blijven we klagen en komen we niet vooruit. (Tenminste, dat is wat me later door Aminata verteld wordt, want alle gesprekken verlopen in het Bamanan. En ook wat wij zelf publiek te zeggen hebben, wordt meteen vertaald – iedereen lijkt Bamanan te spreken, ook de Bozo, hoewel die toch een eigen taal hebben.)
Daarop mengt één van de mannen zich in het gesprek. Hij uit zijn waardering voor het werk van hun vrouwen. Hij spreekt in het meervoud, dat hun vrouwen keihard werken en ook bij tegenslagen niet opgeven. En krijgt daarbij veel bijval van de andere mannen. Er wordt nogal door elkaar gepraat, maar uiteindelijk komen de mannen met het voorstel om voor elke 2.500 CFA die de vrouwen sparen, er zelf elk nog 1.000 bij te doen. Dus samen 3.500 CFA (5,25 Euro) per gezin. (Mannen met meerdere vrouwen, moeten die dan méér betalen??…)
De stemming is vrolijk en valt ook te bekijken op het volgende filmpje dat op Youtube is gezet:
Eerst stelt Aminata zichzelf voor: ze hoopt dat vrouwen en mannen goed samenwerken in het dorp, zodat ze samen de situatie in het dorp kunnen verbeteren. Dan stelt Souleymane Nadie, zijn vrouw, voor. Er wordt gevraagd naar haar familienaam, Diarra, en dat geeft aanleiding tot enig gelach – waarom weet ik niet. (Diarra is een vaak voorkomende Bambara naam.) Nadie mengt zich in het gesprek: nog méér gelach. Aan het einde komen ook onze namen aan bod: Demba, Aminata’s familienaam – geen Bambara, maar een Peulh naam. Verder (niet meer in het filmpje) Koen, die door Souleymane tot “Coul” is gedoopt (vanwege zijn eigen familienaam, Coulibaly) en Van Peer, maar ik verbeter hem natuurlijk meteen, want in Mali heet ik Diabate! Luid gelach!
Ons wordt om onze zienswijze op het dorp gevraagd. We willen helpen in de mate van het mogelijke, natuurlijk, maar er zou eerst een schatting moeten worden gemaakt van de kosten van de omheining en de tijdsplanning van de spaar-actie. Souleymane biedt ook één van zijn pompen aan, zodat de bevloeiing van de tuinen (die nu verder van de rivier liggen) verzekerd is.
Ik breng nog de medische situatie ter sprake. Er is geen verzorging, geen arts of verpleegkundige in de buurt, ook geen dispensarium in een naburig dorp. De enige mogelijkheid is het ziekenhuis in Segou, maar dat is zo’n 60 km ver, en er zijn geen autobezitters in het dorp. Later op de middag wordt het gebrek aan medische voorziening acuut duidelijk. Een meisje van een jaar of 8, bij wie ik al grote witte vlekken op haar schouder had gezien – waarschijnlijk brandwonden, blijkt er heel erg aan toe te zijn: wanneer ze haar t-shirtje uit trekt blijkt de huid van haar rechter bovenarm helemaal aan haar lichaam ‘gesmolten’ te zijn, waardoor ze haar arm nauwelijks kan bewegen. Het is een schrijnend gezicht, en kan waarschijnlijk relatief makkelijk operatief worden verholpen, maar dat moet dan wel in een ziekenhuis, want in een steriele omgeving gebeuren. Of men in het dorp voldoende geld bijeen kan brengen voor zo’n operatie is eerder twijfelachtig.
De medische verzorging in het dorp is dus een uiterst kwetsbaar levensaspect.
Verder kwam natuurlijk de situatie van de school ter sprake. Er is één klein gebouwtje met twee klasjes,
goed voor elk zo’n 25 kinderen, telkens voorzien van schoolbanken met metalen onderstel (tegen de termieten) en een schoolbord.
Natuurlijk volstaat dat niet voor 350 kinderen. Bovendien zijn de leerkrachten vaak niet aanwezig. Niet helemaal onbegrijpelijk. Eén leerkracht is door het ministerie gestuurd, en dat is meestal geen goed uitgangspunt (onvoldoende opleiding, slecht betaald, weinig gemotiveerd om in een dorp te werken). De andere leerkracht wordt door het dorp betaald, maar slechts een luttele 25.000 CFA (37 Euro) per maand! Dat is slechts de helft van wat een onderwijzer normaal gesproken in Mali verdient. Het spreekt dus vanzelf dat er werk moet worden gemaakt van een betere scholing. Maar dat betekent een behoorlijke investering: er moeten klaslokalen worden gebouwd – daaraan zouden de mannen van het dorp een grote bijdrage kunnen leveren. (Maar het schooltje ligt wel een heel eind buiten het dorp, misschien is het praktischer wanneer het dichterbij wordt gebouwd.) En natuurlijk moeten er meer leerkrachten komen – en vooral leerkrachten die gemotiveerd en betrouwbaar zijn. Er zal dus nog wat voorbereidingswerk moeten worden geleverd.
Na de vergadering loopt iedereen een beetje door elkaar. 
Maar er moeten natuurlijk ook groepsfoto’s worden gemaakt:
Hier onder de neem-boom:
Maar de oude mannen houden het onder elkaar:
Het is tijd om de situatie in het dorp verder te verkennen. Dus een groep vergezelt ons op een uitstap naar de Bani rivier:
En zoals altijd word je de hele tijd omringd door aanhankelijke kinderen, zoals ook hier onze Aminata (links de rivier, zover het oog reikt):
De tocht wordt menens:
En aan handen is er geen gebrek (wel van ónze kant!):
Op bovenstaande foto en ook hieronder is goed te zien hoe het dorp op een lichte heuvel ligt, zodat het zelf in het regenseizoen niet overstroomd wordt door de Bani:
Koen heeft de kinderen meteen op zijn hand. En begint met Franse les! “Oui!” roept hij en de kinderen na hem – en nóg luider wanneer hij afwisselt “Awo!” (“ja” in Bamanan) en “Oui!” Zo makkelijk kan Franse les zijn …
We verlaten de rivier en gaan naar een hoger gelegen gebied van het dorp. We zijn een heuse party van bedevaartgangers. Helemaal op de achtergrond zie je het schooltje (dus wel écht ver van het dorp verwijderd), en links, dichterbij een ander gebouwtje (in cement).
Wat voor gebouwtje is dit, vragen we. Het is zo’n 5 jaar geleden neergezet door een Amerikaanse NGO, van wie men nooit iets gehoord of gezien heeft. Kan dit gebouwtje niet worden gebruikt als schooltje? Nee, want het is niet van ons! Contact opnemen met de NGO in kwestie? Hopeloos, zegt Souleymane.
Steeds zien we het weer opnieuw: westerse NGO’s komen hier allerlei dingen doen, maar zonder eigenlijk overleg met de mensen ter plekke. Iets in deze aard (ECHT gebeurd!):
– “We komen hier een waterput boren, zodat jullie drinkwater hebben.”
– “Maar we hebben 3 maand geleden al een waterput van een andere NGO gekregen.”
– ” Ja, kan zijn, maar deze put staat begroot in ons budget.”
En dan komt hij er dus!…
Onderweg voert onze tocht ons ook even naar het schooltje. Het bord wordt kennelijk af en toe gebruikt. Er wordt hier ook Bamanan gebruikt, maar geschreven in het Europees alfabet, niet in het (overbodige en lastige) N’Go, zoals in Fintiguila (zie verder meer hierover).
De driehoek doet vermoeden dat het niveau voldoende hoog is – dit is het vijfde leerjaar. Maar waarschijnlijk dus voor heel kleine aantallen leerlingen.
Onze weg terug naar het dorp wordt een soort optocht, een bonte stoet:
De stoet voert ons langs voorraadschuren.
Hoe goed ze gevuld zijn, weten we niet. Over de oogst (goed of slecht) werd niet gesproken.
En langs de moskee, die er uiterst belabberd uit ziet. 
We hebben Ibrahim (in Segou) aangesproken om met het dorp te overleggen over het onderhoud van hun moskee – per slot van rekening is het een openbaar gebouw, waar het hele dorp mee verantwoordelijk voor is. 
En vormt het een deel van hun identiteit…
De ezels daarentegen zien er heel gezond en verzorgd uit:
Er blijkt ook een molen in het dorp te werken – aangedreven door een generator:
Hier in gebruik om de noten van de Carité-boom te malen:
De middag loopt ten einde, en iedereen verzamelt zich aan de rand van het dorp onder een grote boom.
En er wordt druk gepalaverd. Wat te horen (en zien) is in het volgende filmpje op Youtube. Het is ook wel grappig:
De oudere man, die al de hele dag een beetje als een soort woordvoerder-communicatie-facilitator optreedt, zegt iets in het Bamanan tegen Koen – wat die natuurlijk niet verstaat, maar waarop hij laconiek antwoordt: “Probablement.” Als Aminata vertaalt, blijkt hij gezegd te hebben dat hij meegaat met Koen naar België!
Vrijdag 30 december 2016
05.00 op, om 06.00 u staan Koen en ik aan de bushalte. Geen foto’s hiervan, want het is nog stikkedonker! Aminata komt iets later, en we vertrekken om 7.00 u.
Vooraan in de bus staat een vrouw reclame te maken voor allerlei gezondheidsproducten. Ze komt langs en we krijgen een soort tijgerbalsem om uit te smeren over onze huid. Riekt lekker. Maar ze schreeuwt er luid bij: NIET opeten! NIET in de ogen wrijven!
De reis verloopt voorspoedig en tegen de middag zijn we in Ségou! (Wat een verschil met vroeger, toen je tot 8 uur mocht rekenen. Maar de weg is niet veiliger geworden, integendeel: er wordt te hard gereden….)
Meteen naar hotel “Vue de l’Esplanade”, luxueus zoals we nog nooit hebben beleefd in Mali. De Turkse Torteltjes heten ons welkom!
Meteen ook het restaurant “La Paillotte” aan de overkant van de straat verkend. Met deze zachte temperaturen, kijkend over de majestatische Niger, is dit een paradijselijk oord. Er staat ook een frisse bries, maar gelukkig geen Harmattan.
Er wordt eerst geluncht, daarna bezoekje aan Monique, vervolgens aan het N’Domo atelier.
Er zijn wat problemen met de stoffen die we bij hen besteld hadden, wat Aminata en Koen de gelegenheid geeft om uitvoerig de winkelvoorraad te ‘inspecteren’.
Terwijl ik de zaak met Boubacar Doumbia bespreek, worden er meerdere stoffen gekocht, ikzelf ook enkele sjaals, waarvan één bestemd voor Alexa.
Afspraak met Doumbia: volgende maandag avond zullen vier doeken klaar zijn.
Tenslotte zakken we te voet af, langs de Niger, naar Souleymane,
die Koen vergast op de eerste les Afrikaanse ideologie….
In het nieuwe “Atelier Soroble” wordt duchtig gewerkt, ook aan een nieuw dak (rechts op de foto),
omdat de productie van raffia-vloerbekleding voor een Duits bedrijf opgevoerd moet worden. Van het vroegere terras (met cafetaria) blijft niets over behalve het uitzicht op de stroom. 
En ja, ook de vroegere ‘pinasse’ van Souleymane, die nu gebruikt wordt om zand uit de rivier mee te vervoeren…
De laatste afspraken voor morgen worden gemaakt. We doen boodschappen voor morgen onderweg in een nieuw supermarktje, vlak naast het restaurant Soleil de Minuit – dat eigenlijk nauwelijks te doen heeft. Van het muziekgroepje Benkadi geen spoor. Volgens de ober spelen ze er nog wel eens “af en toe”. Volgens Monique hebben ze een andere plek gevonden om hun muziek ten gehore te brengen.
