Kievitornithology

Kievitornithology

Gisteren was ik in Fintiguila samen met twee andere mannen op zoek naar gunstig gelegen plekken aan de oever van de Bani-rivier om er tuintjes te beginnen. De bodem van sommige plekken zou zich uitstekend lenen voor het aanplanten van aardappelen, en daarvoor is in Segou zeker een afzet-markt.

Ik werd geattendeerd op de sporen die een slang in het zand had achtergelaten – voor het eerst kon ik zien welke sporen die achterlaat wanneer ze zich voortbeweegt in het zand van de savanne. Het was duidelijk dat de plaatselijke bewoners een superieure kennis van de natuur hebben, zo dacht ik. Tot we aan de oever van de rivier een koppeltje kieviten zagen, niet ‘onze’ kievit natuurlijk, maar een variant die hier in West-Afrika in waterachtige gebieden veelvuldig voorkomt: de vanellus spinosus.

sporenkievit (vanellus spinosus)

 

In het Bambara, de plaatselijke taal van de Somono’s die hier wonen, wordt die kievit ’toume-toume’ genoemd, wat zoveel wil zeggen als de vogel die nooit slaapt. De reden daarvoor is dat de vogel in kwestie weet dat Allah zijn ziel wil roven. (Waarom Allah dat zou willen, terwijl hij de kievit toch zelf gemaakt heeft volgens het islam-geloof, kwam geen antwoord.) De kievit meent echter aan dat lot te kunnen ontsnappen door nooit te slapen – vandaar zijn naam. Daarom ook (zo ging mijn informant verder) is de toume-toume een vogel die met een steen op zijn hoofd slaapt. Zo gauw die steen van zijn hoofd glijdt, wordt hij wakker en ontsnapt dus aan Allah’s rooftocht. (Waarom Allah niet toeslaat terwijl de kievit met de steen op zijn hoofd slaapt, wist mijn informant niet, evenmin hoe een kievit in de allereerste plaats een steen op zijn hoofd gelegd krijgt….) In ieder geval een mooi verhaal, reden waarom ik het hier opschrijf, want ik geloof niet dat het al eerder in ornithologische werken is genoteerd. (Volledigheidshalve er nog aan toevoegen dat mijn man enkele jaren aan een Malinese universiteit heeft gestudeerd – in een natuurwetenschappelijk vak nog wel! – en van zichzelf beweert, in tegenstelling tot vrijwel alle Malinezen, NIET in toverij te geloven!…)

Kievit op zoek naar een steen

 

 Yesterday I was in Fintiguila together with two local men looking for patches of land near the Bani-river that would qualify as ideal for vegetable gardens. Some parts indeed looked ideal (because of the composition of the soil – and of course because of the vicinity of water) for growing potatoes, and there certainly is a market for them in Segou.

The men drew my attention to traces a snake had left behind while moving through the sand, the first time I ever saw this. So my immediate reflection was what superior knowledge of nature locals had over me – or over Westerners generally. Until we got to the banks of the river where I spotted a pair of lapwings – not the European one, of course, but a local variety (the spur-winged lapwing), vanellus spinosus, that is rather frequent here at the waterside.

Spur-winged lapwing (Vanellus spinosus)

Enquiring after its local name I was told that in Bambara, spoken by the Somono’s who live here, the bird is called ‘toume-toume’ which means something like ‘the bird that never sleeps’, the reason being that Allah is constantly hunting for its soul. (Why Allah would do such a thing, while he had created the bird in the first place, was not the kind of question to be asked.) The lapwing knows about Allah’s plan and believes he can escape his fate by staying awake at all times. That is also why (according to my informant) the toume-toume bird sleeps with a stone on its head. As soon as the stone slips off its head, it awakes and thus getting away from Allah’s pursuit. (Why Allah does not strike while the bird is asleep with the stone on its head, or how the bird arrives at getting a stone on its head in the first place, were likewise questions without answers.) In any case it’s a lovely story which I wrote down here because, as far as I know, it has not been recorded yet in existing works of ornithology.

(Maybe interesting to complete the story is the fact that I was told it by someone who has spent a couple of years study at a Malinese university – at in the sciences at that! – and who asserts of himself that he does not, in contrast to most Malians, believe in magic or sorcery….)

Lapwing in search of a stone...

 

 

Geef een reactie

Je e-mailadres wordt niet gepubliceerd. Vereiste velden zijn gemarkeerd met *