Een haar in de boterAMore to ComeA
Kerstavond bracht voor Mimi geen ‘Stille nacht … heilige nacht’…. Tot op heden hadden we steeds door de straatjes van Segou gewandeld, ook ‘s avonds, met een totaal gevoel van veiligheid (‘Dit is tenslotte Mali, weet je’), maar nu zag alles er opeens anders uit.
Het begon ons te dagen dat we de risico’s toch behoorlijk onderschat hadden en dat we beter niet ‘s nachts in het donker op straat zouden lopen. In zekere zin hadden we al een verwitting gekregen, toen onze zwarte Amerikaanse vriendin Monica het slachtoffer werd van een gewapende overval door twee jonge kerels op een brommer. Maar … dat was Bamako, de hoofdstad, dachten we toen nog … en DIT was Segou!
Maar op Kerstdag werd het in zekere zin nog erger. Zonder enige interesse in wat zich vorige nacht had afgespeeld beval onze Malinese medestichter van het project langs te komen – omdat hij ons een preek wou geven. Hij had kleine dingen opgemerkt, zo begon hij, die hij onprettig vond en waarvan hij wist dat ze zouden uitgroeien tot grotere problemen, en die volgens hem het project in gevaar zouden brengen. Daarom had hij zich in zichzelf teruggetrokken en het contact met ons vermeden, zodat hij in alle rust de situatie kon overzien, waarover hij ons nu zou inlichten….
Er waren drie onderwerpen die hij wou bespreken. Eén ervan betrof het feit dat Mimi twee Europese bezems had gekocht en de leerkracht had uitgelegd hoe je deze kon gebruiken om met nat zand de klassen te vegen in plaats van met van die korte Malinese borsteltjes waarmee je bijna met je gezicht tot tegen de grond gedwongen werd – om dus ook al het stof in te ademen dat je opwierp. Dat was fout, volgens hem, want dat was een belangrijk punt dat we vooraf hadden moeten bespreken. (Misschien moeten vrouwen altijd gebogen werken en mogen ze niet rechtop staan, volgens de Malinese mannelijke ideologie?….) En in ieder geval had hij die bezems dienen te overhandigen!….
Het tweede punt ging over het feit dat ik een filmcamera aan de leerkracht had getoond, met het verzoek om samen met de andere leerkracht een groepje kinderen samen te stellen en met hen een eenvoudig ‘scenario’ op te stellen, wat ze in hun dorp wilden op film vastleggen. (Het was de bedoeling om dat filmpje uit te wisselen met een gelijksoortig filmpje dat door kinderen in een Antwerpse school werd gedraaid, het geheel als onderdeel van een Antwerps project om de Noord-Zuid interactie en begrip te bevorderen.) En hoewel ik vooraf uitdrukkelijk over dit project met onze compagnon gesproken had, was ook dit fout, want hij had die camera moeten overhandigen. (Dat hij op zich tijdens die dagen angstvallig voor ons verstopte, was geen reden…)
De laatste zaak had te maken met de 120 warme truitjes die we voor de kinderen hadden gekocht, omdat het in de vroege uurtjes en ook tijdens de ochtend nog behoorlijk koud was en de meeste kinderen slechts kapotte lompen aan hun lijf hadden. We hadden de kleren aan het dorpshoofd gepresenteerd, maar toen ze na twee dagen nog niet uitgedeeld waren, vroegen we ons af waar ze gebleven waren, temeer omdat de kinderen ‘s ochtends bibberden van de kou…. Dus drongen we er bij onze medestander (die ook vaststelde dat de kinderen het koud hadden) op aan dat ze meteen werden uitgedeeld. Later bleek, steeds volgens onze compagnon, dat het dorpshoofd zich bij hem beklaagd had, zogezegd omdat we onvoldoende vertrouwen in hem getoond hadden door ons ongeduld … hoewel hij (de dorps-chef) persoonlijk bij de verdeling van de klederen aanwezig was….
Deze ‘preek’ maakte overduidelijk dat het evenwicht tussen het dorpshoofd, onze mede-oprichter en onszelf uiterst fragiel is. Voor ons lijkt het er sterk op dat beide Malinese mannen minder geïnteresseerd zijn in het oplossen van de problemen van de kinderen en vrouwen in het dorp dan in het ophouden van hun traditionele mannelijke superioriteit. En nog erger: van de oorspronkelijke samenwerking in ons team van drie bleef kennelijk niets meer over, omdat onze Malinese medestichter erop stond dat hij vanaf nu de ‘baas’ zou zijn over het project….
Pikant detail: hoewel onze nieuwe ‘baas’ geweigerd had om naar ons toe te komen – een verzoek van ons vanwege Mimi’s ernstige beenwonde die ze de nacht voordien had opgelopen, vroeg hij nu niet eens naar wat er gebeurd was. Dus Kerstmis bracht evenmin stille muziek, maar integendeel het besef dat we behoorlijk moeten gaan nadenken over ons gedrag en onze verhouding hier.Christmas eve wasn’t ‘a silent, holy night’… Until now, we had walked the streets in a feeling of total security (“This is Mali, you know”) but now all of a sudden things turned out differently.
It dawned on us that we had underestimated the risks and that we should no longer go out at night. In fact we had been forewarned in a sense, as our friend Monica, a black American young woman, had been robbed by two young armed guys on a motorbike. But … that had been Bamako… and this was Segou!
But Christmas day it went even worse .. without showing any interest in what had happened the night before, our co-founder of the project ordered us to come and see him – as he wanted to give us a ‘sermon’. He had noticed small things, which did not please him but which he surmised were going to threaten our project in the future, and that therefore he had chosen to retire but now intended to enlighten us….
There were three topics. One was that Mimi had bought two ‘European’ brooms and had explained to the teacher how to sweep the classroom floor with wet sand instead of using two ‘Malian short handbrooms’. (These make terrible dust clouds especially for the one that is using them). That was wrong, since we should have discussed this thing first with our companion and he should have handed them over to the teacher.
The second point was, that I had shown a film camera to the same teacher, with the request to build a small group of pupils to prepare some simple scenario of what they wanted to record on film in their village. (They would later swap films with one made by pupils in Antwerp – the whole being part of a project to promote North-South interaction and understanding.) And although I had discussed this project with our companion, he considered it up to him to hand over the camera.
The final issue had to do with the 120 warm clothes we had bought for the children, because it was really cold during the early hours and the morning, and most of the kids had just torn rags. As we had presented them to the village chief and they hadn’t been distributed two days later we had been wondering where they had gone, especially since the children were shivering. So we had insisted on their immediate distribution with the accordance of our companion. But later on, the chief had complained that we hadn’t shown confidence in him by doing so…although he personally had distributed them.
All this shows that the balance between the chief, our companion and us is very fragile. For us, it seems as if both of them are less interested in solving the problems of the village children and women than in keeping up their male superiority feelings. And even worse, it showed that there was little left of our original cooperation of the three of us, as our companion stressed he was now going to be the ‘boss’ of the project…
Interesting detail: although our companion had refused to come to us as Mimi was suffering from her wound from the night before, he did not even inquire what had happened… So, Christmas day did not bring any silent music either, but rather the realization that we have to do a good deal of re-thinking of our behavior….
